PATENT NEDİR ?
Bir buluş için buluş sahibine devlet tarafından verilen bir patent, buluş sahibinin izni olmadan başkalarının buluşu üretmesini, kullanmasını veya satmasını belirli bir süre boyunca engelleme hakkı vermektedir.
Patentli bir buluş; tıpkı işle ilgili alınıp, satılabilen, kiralanıp, kiraya verilebilen diğer mallar gibi buluş sahibinin mülkiyeti haline gelir. Patentler alındıkları ülkeler için hak sahipliği doğurur.
Türkiye’de alınmış bir patent, sadece Türkiye içinde sahibine hak sağlamaktadır ve patentli ürünleri başkalarının Türkiye’ye ithal etmesi durumunda, hak sahibine ithali durdurma hakkı verir.
Bir buluşun patent ile korunabilmesi için taşıması gereken nitelikler
Yenilik: Tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluş yenidir. Tekniğin bilinen durumu; patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce, buluş konusunda dünyanın herhangi bir yerinde toplumca erişilebilir yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım veya bir başka yolla açıklanan bilgilerden oluşur.
Tekniğin bilinen durumunun aşılması: Buluş, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan aşikar bir şekilde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleşmiş ise, tekniğin bilinen durumunun aşıldığı kabul edilir.
Sanayiye Uygulanabilir Olma: Buluş, tarım dahil sanayiinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte ise, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir.
Patent verilemeyecek konular ve buluşlar
Buluş niteliğinde olmadıkları için patent verilemeyecek konular
Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları;
Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar;
Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, Bilgisayar yazılımları;
Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller.
İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan,hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri. e) bendindeki hükümleri bu usullerin herhangi birinde kullanılan terkip ve maddeler ile bunların üretim usullerine uygulanmaz.
Patentle korunamayacak buluşlar
Konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar.
Bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan yetiştirilmesi usulleri.
Patentten doğan hakkın kapsamı
Patent hakkı sahibi, buluşun yeni, teknoloji alanı ve ürünlerin ithal veya yerli üretim olup olmadığı konusunda herhangi bir ayırım yapmaksızın patent hakkından yararlanır.Patent sahibinin, üçüncü kişiler tarafından izinsiz olarak aşağıda sayılanların yapılmasını önleme hakkı vardır:
Patent konusu ürünün üretilmesi, satılması, kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle olursa olsun elde bulundurulması. Patent konusu olan bir usulün kullanılması.
Kullanılmasının yasak olduğu bilinen veya bilinmesi gereken usul patentinin kullanılmasının üçüncü kişiler tarafından başkalarına teklif edilmesi.
Patent konusu usul ile doğrudan doğruya elde edilen ürünlerin satışa sunulması veya kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle olursa olsun elde bulundurulması.
PATENT İSTEME HAKKI
Patent isteme hakkı, buluşu yapana veya onun haleflerine ait olup, başkalarına devri mümkündür. Buluş birden çok kişi tarafından birlikte gerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı, taraflar başka türlü kararlaştırmamışsa, bunlara müştereken ait olur.
Aynı buluş birbirinden bağımsız birden çok kişi tarafından aynı zamanda gerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı, daha önce başvuru yapana veya diğerine göre rüçhan hakkı olana aittir.
Patent almak için ilk başvuran kişi, aksi sabit oluncaya kadar, patent isteme hakkının sahibidir.
ŞEKLİ İNCELEME
Türk Patent Enstitüsüne yapılan bir başvuru gerekli belirtilen unsurları içeriyorsa, başvuru sahibine başvurunun alındığı ve sicile kaydedildiği yazı ile bildirilir. Daha sonra başvuru belirtilen şekli şartlar açısından incelenir. Bu şartlar açısından uygun görülmeyen başvurulara ise eksikliklerin giderilmesi için gerekli bildirim yapılır. Bu bildirimde şekli eksikliklerin düzeltilmesi için başvuru sahibine üç aylık bir süre verilir.Bu süre içinde şekli eksikliklerin giderilmemesi durumunda Enstitü başvuruyu reddeder. Bu nedenle başvuru aşamasında başvurunun özenli ve dikkatli hazırlanması başvuru sahibinin yararınadır. Ayrıca, düzeltmelerin kapsamının ilk başvurunun kapsamını aşmamış olması gerekmektedir.
Araştırma raporunun düzenlenmesi
Yapılan inceleme sonucunda, şekli şartlara uygunluk açısından bir eksikliğin olmadığının anlaşılması veya söz konusu eksikliklerin giderilmesi veya tamamlanması halinde, başvuru araştırmaya hazır hale gelir.
Bu arada başvuru sahibinden, başvuru tarihinden veya başvuruda rüçhan hakkı talep edilmişse, rüçhan tarihinden itibaren on beş ay içinde Enstitüye, tekniğin bilinen durumu ile ilgili araştırma talebinde bulunması ve ilgili ücreti ödemesi beklenir. Söz konusu süre içinde talepte bulunmamışsa ve bu süre ön görülen bildirimin yapıldığı anda dolmuşsa, başvuruyu yapan, Enstitünün bildirim tarihinden itibaren bir ay içinde tekniğin bilinen durumu ile ilgili araştırma yapılmasını talep eder. Araştırmanın talep edilmemesi veya araştırma ücretinin ödenmemesi halinde başvuru geri alınmış sayılır.
Tekniğin bilinen durumu ile ilgili araştırma Avrupa Patent Ofisi, Danimarka, İsveç ve Rus Patent Ofislerinde yapılmaktadır. Söz konusu Ofislerin çalışma dilleri ve ücretlerine ilişkin bilgi ilgili birimlerden alınır. Türkiye’de yapılan başvurunun dayandığı rüçhan başvurusu veya başvuruları için Patent İşbirliği Anlaşması uyarınca Uluslararası Araştırma Kuruluşu olarak kabul edilen kuruluşlarca veya Enstitü tarafından işbirliği protokolü yapılan diğer kuruluşlarca düzenlenen araştırma raporları Enstitü tarafından işleme alınır. İlgili kuruluşlarca düzenlenen bu raporların Enstitü tarafından değerlendirilmesi ile ilgili ücret Tarifesinde belirlenen ücret, raporun Enstitüye verilmesi sırasında ödenir.
Raporların İngilizce dışında herhangi bir yabancı dilde hazırlanmış olması durumunda, Türkçe tercümesi raporla birlikte verilir.
YAYIN
Başvuru, başvuru tarihi veya rüçhan hakkı talep edilmişse rüçhan tarihinden itibaren on sekiz aylık sürenin dolması ile Enstitü tarafından Resmi Patent Bülteninde yayımlanır.
(Bülten, her ayın 21’inde aylık olarak yayınlanmaktadır.)
SİSTEM TERCİHİ
551 Sayılı KHK’da, patent verilmesi için iki sistem bulunmaktadır. Bunlardan biri incelemesiz patent verilme sistemi, diğeri incelenerek patent verilme sistemidir.
Patent verilebilirlik şartları açısından gerekli incelemenin yapılabilmesi için, başvuru sahibi incelenerek patent verilmesi sistemini tercih ettiğini, araştırma raporunun kendisine tebliği tarihinden itibaren üç ay içinde Enstitüye bildirir.
Söz konusu süre içinde bu bildirimin yapılmaması halinde, incelemesiz patent verilmesi sisteminin tercih edildiği kabul edilir.
İncelemesiz sistemde, araştırma raporunun yayınlanmasından sonra ve varsa üçüncü kişilerin araştırma raporuna ilişkin görüşleri dikkate alınmaksızın, başvuru sahibinin raporla ilgili karşı görüşlerini bildirmesi için belirlenen süre dolduktan sonra, incelemesiz patent verilir.
İncelemeli sistemde ise, araştırma raporundan sonra ayrıca, buluşun yeni olup olmadığı, tekniğin bilinen durumunun aşılıp aşılmadığı, sanayiye uygulanabilir olup olmadığı kriterleri incelenmekte ve ancak bu kriterlerdeki niteliklere sahip olan buluşlara patent verilmektedir.
Araştırma raporunun yayımlanmasından sonra ve yayın tarihinden itibaren altı ay içinde, başvuruyu yapan, incelenerek patent verilmesi amacıyla incelemenin yapılmasını Enstitüden talep eder.
Bu incelemenin yapılabilmesi için üçüncü kişilere tanınan altı aylık itiraz süresinin bitmesi ve belirtilen inceleme ücretinin ödenmesi gerekir. İnceleme ücreti, yukarıda belirtilen süre içinde herhangi bir tarihte ödenebilir.
Bu süre içerisinde inceleme talebinin yapılmaması veya ücretin ödenmemesi halinde, başvuru incelemesiz sisteme göre değerlendirilir.
İncelemesiz verilen patent için başvuru sahibi veya üçüncü kişiler tarafından patentin verilmesinden itibaren 7 yıl içinde inceleme talebinin yapılması halinde, incelemeli sisteme geçiş yapılabilir. İnceleme ile ilgili ücret ise talebi yapan tarafından ödenir. Yedi yıllık sürenin geçmesinden sonra inceleme talebi yapılamaz.
Patentlenebilirlik incelemesi Türk Patent Enstitüsü’nün yanı sıra İsveç, Danimarka, Rusya ve Avusturya patent ofislerinde de yaptırılabilir.
Patent başvurusunun incelenmesi sırasında, patent verilmesi istenilen buluş konusunun ilk başvurunun kapsamını aşacak şekilde kısmen veya tamamen değiştirilmesi halinde, başvuru tarihi değişiklik ile ilgili başvurunun yapıldığı tarihtir.
PATENTİN SÜRESİ
İncelemeli patentin süresi 20 yıl, incelemesiz patentin süresi 7 yıl, faydalı model belgesinin süresi ise 10 yıldır. Bu süreler başvuru tarihinde başlar ve bu süreler boyunca buluşunuz korunmuş olur.
RÜÇHAN HAKKI (ÖNCELİK HAKKI)
Ülkemizin de 1925 yılından beri üyesi bulunduğu ve halen 166 ülkenin üye olduğu 1883 tarihli Paris Sözleşmesine üye ülkelerden birine mensup veya bu ülkelerden birine mensup olmamakla birlikte onlardan birinde ikametgahı veya işler durumda bir ticari müessesesi bulunan gerçek veya tüzel kişiler, bu ülkelerin herhangi birinde bir patentin veya faydalı model belgesinin verilmesi için yetkili mercilere yaptıkları başvuru tarihinden itibaren, on iki ay süreyle patent veya faydalı model belgesi almak için Türkiye’de başvuru yapma konusunda, rüçhan hakkından yararlanır. Bu on iki aylık süre içinde kullanılmayan rüçhan hakları düşer.
Paris Sözleşmesine üye ülkelerin listesine internet sitemizden erişilebilinir.Başvuru sahipleri isterlerse, Enstitümüze usulüne uygun olarak yapılmış başvurularını takip eden 12 ay içerisinde bu başvurudan doğan rüçhan haklarını kullanmak suretiyle, Paris Sözleşmesine üye ülkelerde de patent veya faydalı model başvurusunda bulunabilirler.
Bu durumlarda Enstitümüze başvurarak belirtilen rüçhan belgesiyle ilgili ücretin ödenmesi karşılığında rüçhan belgesi alacaklardır.
FAYDALI MODEL BELGESİ VERİLEBİLMESİ İÇİN GEREKLİ NİTELİKLER
Yenilik: Faydalı model belgesi başvurusuna konu olan buluş başvuru tarihinden önce, Türkiye içinde veya dünyada herkesin ulaşabileceği şekilde yazılı olarak veya bir başka yolla açıklanmış veya yöresel veya ülke çapında kullanılmış ise, yeni değildir.
Faydalı model belgesi başvurusu tarihinden önce, Türkiye’de yapılmış olan patent veya faydalı model belgesi başvuruları, faydalı model belgesi başvurusu tarihinden sonra yayınlanmış olsalar dahi, başvuru konusu buluşun yeniliğini ortadan kaldırır.
Sanayiye Uygulanabilir Olma: Buluş, tarım dahil sanayiinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte ise, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir.
FAYDALI MODEL BELGESİ İLE KORUNAMAYACAK BULUŞLAR VE KONULAR
Patent verilemeyecek konular ve buluşların yanı sıra usuller ve bu usuller sonucunda elde edilen ürünler ile kimyasal maddeler hakkında da faydalı model belgesi verilmez.
Faydalı Model başvurularının istemlerinin usulleri tarif etmesi durumunda, başvurunun istemlerle ilgili kısımlarının çıkartılarak yeniden düzenlenmesi, ya da başvurunun usulü kapsayacak şekilde devamı isteniliyorsa, patent başvurusuna dönüştürülmesinin talep edilmesi beklenir.
FAYDALI MODEL BELGESİ BAŞVURUSUNUN PATENT BAŞVURUSUNA DEĞİŞTİRİLMESİ
Faydalı model belgesi verilmesi hakkında Enstitüce alınacak karardan (belge karar yazısı) önce, faydalı model belgesi başvurusu sahibi, başvurusunun patent başvurusuna değiştirilerek işlem görmesini Enstitüden talep edebilir.
AYNI BULUŞA PATENT VE FAYDALI MODEL BELGESİ VERİLEMEMESİ
Aynı buluş konusu için, birbirinden bağımsız olarak, patent ve faydalı model belgesi verilmez. Patent veya faydalı model belgesi verilmesi için yapılmış olan bir başvuru ancak 551 Sayılı KHK’nın 65 inci, 167 inci ve 168 inci madde hükümlerine uygun olarak diğerine çevrilebilir.
SÖZLEŞMEYE DAYALI LİSANS
Patent başvurusunun veya patentin kullanma hakkı, milli sınırların bütünü içinde veya bir kısmında geçerli olacak şekilde, lisans sözleşmesine konu olabilir.
Lisans sözleşmesinin patent siciline kayıt edilebilmesi için aşağıda sayılanlarla Enstitüye başvuruda bulunulması gerekir.
Dilekçe,
Taraflarca imzalı,
imzaları onaylı lisans sözleşmesi,Patent belgesi aslı veya belge aslı sunulamıyorsa onaylı patent belgesi düzenlenmesine ilişkin talep.
ücretin ödendiğini gösterir belge.
Vekaletname
Patent sahibinin lisans verme teklifi
Patent sahibi patent konusu buluşu kullanmıyorsa, Enstitü’ye yapacağı yazılı bir başvuru ile, patent konusu buluşu kullanmak isteyen herkese lisans vereceğini bildirebilir. Enstitü lisans verme tekliflerini Patent Sicili’ne kayıt ederek ilan eder. Bu tekliflerin patent siciline kayıt edilebilmesi için belirtilen ücretin ödenmesi gerekir. Lisans verme teklifleri halkın incelemesine açıktır. Enstitü, bu incelemeyi sağlamak üzere gerekli tedbirleri alır.
PATENT BAŞVURUSU VEYA PATENT HAKKININ DEVRİ
Patent başvurusu veya patent başkasına devir edilebilir. Devir işleminin patent siciline kayıt edilebilmesi için aşağıda sayılanlarla başvuruda bulunulması gerekir.
Dilekçe,
Devreden ve devralan tarafından imzalanmış ve imzaları onaylanmış devir belgesi Patent belgesi aslı veya belge aslı sunulamıyorsa onaylı patent belgesi düzenlenmesine ilişkin talep.
Devir işlemi ücretinin ödendiğini gösterir belge
Vekaletname
Patent hakkının veraset yoluyla intikali ya da rehin edilmesi
Bir patent başvurusu veya patent başkasına miras yolu ile intikal edebilir yada rehin edilebilir. Miras yoluyla intikal ya da rehin işleminin patent siciline kayıt edilebilmesi için aşağıda sayılanlarla başvuruda bulunulması gerekir.
Miras yoluyla intikal işlemi için:
Dilekçe,
Veraset ilamı,
Patent belgesi aslı veya belge aslı sunulamıyorsa onaylı patent belgesi düzenlenmesine ilişkin talep
Belirtilen ücretin ödendiğini gösterir belge.Vekaletname (gerekiyorsa)
Rehin işlemi için;
Dilekçe,
Rehin sözleşmesi
Patent belgesi aslı veya belge aslı sunulamıyorsa onaylı patent belgesi düzenlenmesine ilişkin talep ve ücretin ödendiğini gösterir belge.
KULLANMA ZORUNLULUĞU
Patent sahibi veya yetkili kıldığı kişi, patentle korunan buluşu kullanmak orundadır.
Kullanma zorunluluğu patentin verildiğine ilişkin ilanın ilgili bültende yayınlandığı tarihten itibaren üç yıl içinde gerçekleştirilir.
Patent sahibi veya yetkili kıldığı kişi tarafından düzenlenen Enstitü nezdinde buluşu kullanmakta olduğunu kanıtlayacak resmi nitelikli kullanım belgesi, patentin kullanıldığı hakkındaki beyanı kapsamalı ve ticaret veya sanayi odaları, konu ile ilgili meslek kuruluşları veya ilgili başka kurumlarca onaylanmalıdır.
İthalat halinde , ithalat belgesi kullanım belgesi yerine geçer.
Yukarıda sözü edilen kurumlarca yapılan onayın, ayrıca başka bir merci tarafından onaylanmasına gerek yoktur.
Kullanım belgesinde; patentin tarihi, numarası, buluş başlığı, kullanımın başladığı tarih, beyanda bulunanın adı, adresi, imzası ve tanzim tarihinin bulunması gerekir.
Kullanım belgesi ve ithalat belgesi patent siciline kayıt edilir.
Bu işlem için ücret Tarifesinde belirtilen ücretin ödenmesi gerekir.
Kullanmanın değerlendirilmesinde pazar şartları göz önünde tutulur.
Objektif nitelik taşıyan ruhsatlandırma, standartlara uygunluk, değişik alanlarda yeni uygulamaların yapılmasına ihtiyaç duyma gibi teknik veya ekonomik veya hukuki sebepler patentin kullanılamamasının haklı sebepleri olarak kabul edilir.
Patent konusu buluşun kullanılmasını engelleyecek nitelikte kabul edilen bu sebepler, patent sahibinin kontrolü ve iradesi dışındaki sebeplerdir.
Patentin kullanılamamasının haklı sebeplerine ilişkin bilgi ve belgeler, patent sahibi tarafından patentin verildiğine ilişkin ilanın ilgili bültende yayımlandığı tarihten itibaren üç yıl içinde Enstitü’ye verilir ve Patent siciline kaydedilir. Bu işlem için ücret Tarifesinde belirtilen ücretin ödenmesi gerekir.